عدس از خانواده حبوبات است و مصرف آن فواید زیادی برای بدن دارد. عدس انواع مختلفی به رنگ‌های سبز، قرمز سیاه یا قهوه‌ای دارد و یکی از قدیمی‌ترین منابع غذایی شناخته شده در طبیعت است. همچنین به دلیل پروتئین بالای آن می‌تواند به‌عنوان یک جایگزین مناسب گوشت برای گیاه‌خواران به شمار بیاید. در این مقاله به بررسی خواص عدس و برخی مضرات آن اشاره می‌کنیم.
خواص عدس از نگاه ارزش غذایی
عدس، مانند دیگر حبوبات، سرشار از فیبر است. فیبرهای محلول در آب موجود در آن، با کنترل کلسترول خون، خطر بیماری‌های قلبی عروقی را کاهش می‌دهند. علاوه بر این، عدس منبعی فوق‌العاده از فسفر، منگنز و مس است. مس موجود در آن برای ساخت هموگلوبین و کلاژن ضروری است. منیزیم آن نیز برای رشد استخوان‌ها، ساخت پروتئین، پیشگیری از گرفتگی عضلات، سلامت دندان‌ها و عملکرد سیستم ایمنی بدن لازم است. منیزیم همچنین در متابولیسم انرژی و انتقال واکنش‌های عصبی نقش دارد.
عدس منبعی عالی از فولات نیز است که برای ساخت سلول‌های جدید، به‌خصوص گلبول‌های قرمز، ضروری است. ازآنجایی‌که فولات برای تشکیل سلول‌های جدید لازم است، مصرف آن برای رشد جنین نیز ضروری است. میزان کالری و مواد مغذی موجود در 200 گرم عدس در زیر آورده شده است:
- کالری: ۲۳۰
- چربی: ۰/۸
- کربوهیدرات: ۴۰ گرم
- فیبر: ۱۵/۶ گرم
- پروتئین: ۱۸ گرم
خواص عدس از دیدگاه ویتامین ها
عدس نه‌تنها منبعی غنی از فیبر، فسفر، منگنز و مس است، بلکه منبع فراوانی از پتاسیم نیز است. پتاسیم وظیفه‌ی تنظیم pH خون را بر عهده دارد و با تحریک ترشح اسیدکلریدریک در معده، به هضم غذا کمک می‌کند. انقباض عضلات و انتقال واکنش‌های عصبی نیز به این ماده معدنی وابسته است.
علاوه بر این، عدس سرشار از ویتامین‌های B1 و B2 است که در متابولیسم انرژی همه سلول‌ها نقش دارند. ویتامین B2 با کمک به رشد و احیای سلول‌ها، تولید هورمون‌ها و تشکیل گلبول‌های قرمز نقش مهمی در سلامت بدن ایفا می‌کند. ویتامین B3 موجود در عدس نیز به تولید انرژی از گلوسیدها و چربی‌ها و همچنین روند تشکیل DNA یاری می‌رساند.
از مهم‌ترین خواص عدس می‌توان به ویتامین B6 موجود در آن اشاره کرد که به تولید گلبول‌های قرمز و حمل اکسیژن بیشتر توسط آن‌ها کمک می‌کند. این ویتامین همچنین به عملکرد سیستم ایمنی بدن، ساخت برخی از ترکیبات سلول‌های عصبی و تنظیم هورمون‌ها یاری می‌رساند.
خواص مصرف عدس
مصرف عدس خواص فراوانی برای بدن دارد و از بروز برخی بیماری‌ها جلوگیری می‌کند. برخی از خواص آن در زیر آورده شده است:
عدس و کمک به سلامت قلب
رژیم‌های غذایی سالم مانند دش و مدیترانه‌ای بر مصرف بیشتر غذاهای گیاهی، از جمله حبوبات، تأکید دارند. عدس، لوبیا و نخود از جمله حبوباتی هستند که به دلیل داشتن فیبر، فولات و پتاسیم، از سلامت قلب پشتیبانی می‌کنند.
فیبر موجود در عدس می‌تواند سطح کلسترول بد (LDL) را کاهش دهد و از بروز و پیشرفت بیماری قلبی جلوگیری کند. همچنین پتاسیم، کلسیم و منیزیم عدس نیز فشارخون را به طور طبیعی پایین می‌آورند. به همین دلیل، غذاهای سرشار از این مواد معدنی بخش مهمی از برنامه غذایی DASH هستند. پروتئین موجود در عدس نیز جایگزین مناسبی برای گوشت است. با جایگزینی گوشت با مواد غذایی پر فیبر مانند عدس در رژیم غذایی، خطر ابتلا به بیماری قلبی کاهش می‌یابد.
کمک به کنترل قند خون
دیابت زمانی رخ می‌دهد که لوزالمعده انسولین کافی تولید نمی‌کند یا بدن به انسولین پاسخ نمی‌دهد. در نتیجه، قند خون بالا می‌رود و با گذشت زمان، مشکلات قلبی، کلیوی و عصبی را به دنبال دارد. تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف بیشتر حبوبات مانند نخود، لوبیا و عدس به افراد دیابتی در کنترل قند خون کمک می‌کنند.
پیشگیری از سرطان
مطالعات آزمایشگاهی و انسانی نشان داده‌اند که عدس دارای خواص ضد سرطانی است و می‌تواند خطر ابتلا به برخی سرطان‌ها مانند سرطان سینه و روده بزرگ را کاهش دهد. این خواص عدس به دلیل وجود مواد مغذی زیر در آن است:
- لکتین: نوعی پروتئین موجود در غلات و حبوبات که خطر ابتلا به سرطان را کاهش می‌دهد.
- ترکیبات فنولیک: عدس در مقایسه با سایر حبوبات، بیشترین میزان ترکیبات فنولیک را دارد. این ترکیبات آنتی‌اکسیدان هستند و از سلول‌ها در برابر رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کنند.
- سلنیوم: این ماده معدنی سرعت رشد تومور را کاهش می‌دهد و با تحریک تولید سلول‌های T، پاسخ ایمنی بدن را تقویت می‌کند. افزایش مصرف سلنیوم با کاهش خطر ابتلا به سرطان‌های روده بزرگ، پروستات، ریه، مثانه، پوست، مری و معده مرتبط است.
- فیبر: مصرف غذاهای پر فیبر مانند عدس می‌تواند از ابتلا به سرطان روده بزرگ پیشگیری کند.
البته تحقیقات در مورد خواص ضدسرطانی عدس در حال انجام است و هنوز به طور کامل اثبات نشده است. بااین‌حال، مصرف عدس به‌عنوان بخشی از یک رژیم غذایی سالم می‌تواند فواید زیادی برای سلامتی داشته باشد.
حفظ سلامت مادر و جنین
عدس منبع غنی از فولات است که برای جلوگیری از نقص لوله عصبی در جنین ضروری است. همچنین، فولات می‌تواند خطر ابتلا به دیابت بارداری را کاهش دهد. مطالعات نشان داده‌اند زنانی که در دوران بارداری فولات بیشتری مصرف می‌کنند، کمتر در معرض خطر دیابت بارداری قرار می‌گیرند. متخصصان توصیه می‌کنند که زنان در سنین باروری روزانه حداقل ۴۰۰ میکروگرم فولات مصرف کنند. این مقدار در دوران بارداری و شیردهی به ترتیب به ۶۰۰ و ۵۰۰ میکروگرم در روز افزایش می‌یابد.
عوارض و مضرات مصرف عدس
به غیر از فواید فراوانی که مصرف عدس برای شما به همراه دارد، می‌تواند منجر به ایجاد عوارضی در بدن شما شود. جا دارد بعد از پرداختن به خواص عدس به بررسی برخی از مضرات مصرف عدس بپردازیم.
آلرژی
آلرژی به عدس در کودکان و در برخی مناطق جهان (به‌خصوص مدیترانه، خاورمیانه و برخی کشورهای آسیایی) شایع است. علائم آلرژی به حبوبات می‌تواند شامل تورم صورت، مشکل در تنفس، آسم شدید، درد شکم و حالت تهوع یا استفراغ باشد. اگر فکر می‌کنید به عدس یا سایر حبوبات آلرژی دارید، برای تشخیص صحیح بهتر است با پزشک مشورت کنید.
خطر ابتلا به سنگ کلیه
عدس حاوی مقدار فراوانی از ترکیبات اگزالات است که می‌تواند به تولید سنگ کلیه منجر شود. به همین دلیل، افراد مبتلا به سنگ کلیه باید از مصرف عدس و سایر حبوبات پرهیز کنند.
اگزالات یک ترکیب طبیعی است که در بسیاری از غذاها، از جمله سبزیجات، میوه‌ها، آجیل و حبوبات یافت می‌شود. در افراد سالم، اگزالات اضافی از طریق ادرار دفع می‌شود. اما در برخی افراد، اگزالات می‌تواند با کلسیم ترکیب شده و سنگ کلیه را تشکیل دهد.
افزایش غلظت خون
عدس در یک رژیم غذایی سالم می‌تواند به درمان کم‌خونی کمک کند. اما از نظر طب سنتی، مصرف زیاد عدس باعث افزایش سودا در بدن و در نتیجه غلظت خون می‌شود.
سودا یک مفهوم در طب سنتی است که به خلطی سیاه و غلیظ اشاره دارد. گفته می‌شود که افزایش سودا در بدن می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند غلظت خون، سردرد، افسردگی و مشکلات گوارشی شود. اگر غلظت خون دارید، باید در مصرف عدس احتیاط کنید.